CATTELL | ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ | ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ
Ο Cattell έθεσε σε ευθεία συνάρτηση, την συμπεριφορά ενός ατόμου με το πλαίσιο παραγόντων εντός του οποίου θα κληθεί να εκφραστεί.
Αναλυτικότερα, η συμπεριφορά του
ατόμου εξαρτάται από τα χαρακτηριστικά
της προσωπικότητας, που θα εκδηλωθούν σε μια δεδομένη περίσταση και τα
κίνητρα. Το χαρακτηριστικό, αποτελεί
εξαιρετικής σημασίας στοιχείο προσωπικότητας για τον Cattell, σύμφωνα με τον οποίο, έχει μόνιμη
ιδιότητα, ανεξαρτήτως πεδίου αναφοράς, και ο οποίος επίσης, διακρίνει δύο ομάδες
χαρακτηριστικών.
Η πρώτη ομάδα αποτελείται από τα
καθοριστικά στοιχεία της προσωπικότητας, δηλαδή των χαρακτηριστικών ικανοτήτων (δεξιότητες), των χαρακτηριστικών ιδιοσυγκρασίας (συναισθηματική ζωή-τρόποι
συμπεριφοράς) και των δυναμικών
χαρακτηριστικών (κίνητρα- στόχοι).
Η δεύτερη ομάδα αποτελείται από τα επιφανειακά χαρακτηριστικά
(συμπεριφορές χωρίς κατ’ ουσίαν κοινό αίτιο αλληλεπίδρασης) και τα πρωτογενή-πηγαία χαρακτηριστικά
(συμπεριφορές που μεταβάλλονται συνθέτοντας μια ανεξάρτητη διάσταση της
προσωπικότητας). Τα πρωτογενή –πηγαία χαρακτηριστικά πρέπει να υπογραμμίσουμε
πως συγκροτούν τα δομικά μέρη της προσωπικότητας.
Τα κίνητρα ορίζονται από τα έργια (έμφυτες τάσεις) και τα συναισθήματα (κίνητρα που καθορίζονται
από το περιβάλλον όπως το θρησκευτικό, σταδιοδρομίας και το αυτοσυναίσθημα).
Ο Cattell ορίζει άλλα δύο χαρακτηριστικά που
ισχυροποιούν την ορθή ανάγνωση της συμπεριφοράς καθώς έχουν μεγάλη σημασία
διότι την καθιστούν εν δυνάμει ευμετάβλητη.
Πρόκειται για τις καταστάσεις και τούς ρόλους.
Οι καταστάσεις αλλάζουν αναλόγως των
περιστάσεων και έχουν να κάνουν με τις συναισθηματικές αλλαγές του ατόμου που
υπόκειται στις πιέσεις μιας κατάστασης (άγχος, κόπωση).
Οι ρόλοι μπορούν και αυτοί να
επηρεάσουν την συμπεριφορά καθώς έχουν σχέση και αφορούν τους περιβαλλοντικούς
παράγοντες (ήθη και έθιμα). Έτσι μπορούμε να έχουμε δύο διαφορετικές
συμπεριφορές στο ίδιο γεγονός όταν θα ειδωθεί υπό το πρίσμα διαφορετικών ρόλων.
Τέλος θα πρέπει να αναφέρουμε και την
σημασία που έδωσε ο Cattell στην
γονίδια και το περιβάλλον.
Από τα ανωτέρω εξάγεται το συμπέρασμα
πως, αν και το χαρακτηριστικό έχει μόνιμη ιδιότητα ανεξαρτήτως περιστάσεων και
συνθηκών, η συμπεριφορά δεν ακολουθεί τον ίδιο δρόμο.
Θα συμφωνούσαμε λοιπόν με το
συμπέρασμα πως η ανθρώπινη συμπεριφορά δεν μπορεί να καθοριστεί στατικά καθώς
το άτομο αλληλεπιδρά σε όλη την διάρκεια της ζωής του με αναρίθμητους παράγοντες.
Ακόμα κι αν υποθέσουμε πως το άτομο βρίσκεται μέσα σε έναν περιορισμένο χώρο,
χωρίς εξωτερικά ερεθίσματα, το πέρασμα του χρόνου θα είναι ικανό να μεταβάλει
συνεχώς, μία αντικειμενικά ανέγγιχτη κατάσταση και μαζί με αυτή να μεταβάλει
και την συμπεριφορά του υποκειμένου έναντι του αμετάβλητου γεγονότος
(καταστάσεις).
Ορθώς ο Cattell προσδιόρισε τους παράγοντες σταθερότητας
και μεταβλητότητας της συμπεριφοράς, οφείλοντας όμως να διευκρινίσουμε πως στο
κυνήγι των μυστικών της συμπεριφοράς του ανθρώπου, χωρούν και τα λάθη, αλλά και
οι τολμηροί που τολμούν να τα πράξουν δίνοντας πολύτιμα εργαλεία για τους
επόμενους που θα τα βελτιώσουν.
